DDT, een geurloze insectenverdelger
De slechtvalk was een tijdje uit ons land verdwenen maar is gelukkig nu weer terug. De oorzaak hiervoor was vooral door het gebruik van pesticiden in de landbouw . Voor sommigen oud nieuws, voor anderen niet. Een feit is dat we nog steeds met dit product en de gevolgen te maken hebben.
De midden Europese slechtvalk nam na de jaren 60 van de vorige eeuw sterk in aantal af. Zelfs als broedvogel was deze helemaal uit Nederland, Belgisch Vlaanderen en Polen verdwenen.
Dit kwam door de beruchte DDT, (DichloroDifenylTrichloroethaan) het werd ‘de atoombom tegen insecten’ genoemd. Wat voor sommige mensen een hemelse uitkomst was.
De meeste mensen weten dat bepaalde insecten zoals (malaria) muggen, vliegen, wespen een ware plaag zijn voor mensen en dieren. Zeker wanneer ze overlast of ziektes veroorzaken met soms dodelijke afloop.
Zodra het een beetje warm weer wordt heeft men al snel last van vliegen en al helemaal naar mate het nog warmer wordt. Vliegen leggen eitjes en deze eitjes veranderen soms binnen het uur in maden, zeker met warm weer. Voor de natuur zijn de maden voedsel voor o.a veel kleinere vogels, kippen en mollen. Het vervelende is dat maden heel erg stinken. Andere insecten waar we mee te maken krijgen zijn de jonge wespen. Deze zijn in hun eerste levensfase nog niet agressief en voeden zich dan met vlees. Naar mate ze ouder worden veranderen ze van gedrag en voeding. Ze worden agressief en eten nu zoet voedsel, bijvoorbeeld druiven.
De grootste plaag voor velen zijn de muggen. Muggen zijn ziekte overbrengers niet alleen bij mensen maar ook bij dieren. Het probleem echter is dat veel insecten al resistent zijn geworden tegen insecten dodende middelen.
Maar na de Tweede Wereldoorlog kwam DDT op de markt. Een geurloze insectenverdelger wat tot op de dag van vandaag nog steeds goed werkt. Dit werd ontdekt door de Zwitserse chemicus Paul Muller. Hij kreeg voor deze ontdekking de Nobelprijs voor geneeskunde in 1948.
Wat men toen echter nog niet wist, was dat het middel ook verantwoordelijk bleek te zijn voor de vermindering van de vruchtbaarheid en het broedresultaat bij roofvogels.
Dat de effecten van DDT op verschillende niveaus in het ecosysteem niet eerder werden ontdekt, ligt aan de werking van de stof. Bij direct contact is DDT onschadelijk voor zowel zoogdieren als vogels.
In predatoren (bijv. roofvogels) hoopt de stof zich op door het eten van veel DDT-houdende prooidieren, we noemen dit het bioaccumulatief effect. Schadelijkheid ontstaat doordat de stof zolang in stand blijft en zich ophoopt. De afbraak van DDT tot DDE, dat overigens eveneens giftig is, duurt vijftien jaar. Een ander probleem is de oplosbaarheid in lichaamsvet, waarbij de concentraties elk jaar hoger en hoger oplopen. Behalve dit negatief effect op de voorplanting waarbij eischaalverdunning ontstaat, wordt ook nog eens bij hoge inwendige concentraties het zenuwstelsel aangetast. Bij mensen lijdt DDT onder meer tot borstkanker.
In 1972 werd DDT daarom in de Westerse wereld verboden. Nu wordt DDT alleen nog in India en China gemaakt. Ook met een verbod zal DDT overigens nog lang aanwezig blijven in onze ecosystemen. Door dat de stof lang in stand blijft zijn er dertig jaar na het verbod nog steeds sporen van DDE, (het afbraakproduct van DDT), in Waddenzeehonden aangetroffen.
Om de slechtvalken weer terug te krijgen moest men intensief beleid voeren. O.a door het plaatsen van speciale nestkasten op hoge objecten, zoals de schoorstenen van elektriciteitscentrales. Tussen 1900 en 1990 waren er slechts 13 broedgevallen bekend in Nederland. Na de oorlog leek de slechtvalk te zijn uitgestorven. Vanaf 1990 was de slechtvalk weer terug in Zuid-Nederland. Gelukkig broedt tegenwoordig weer een toenemend aantal slechtvalken in Nederland. Volgens SOVON (Vogelonderzoek Nederland) nam het aantal broedparen in de periode 1990-2007 toe van 1 tot boven de 40 in 2007. In 2009 is dit aantal gestegen tot rond de 60. Inmiddels zijn er in Nederland weer 150 paren slechtvalken, er broeden nu in alle Nederlandse provincies slechtvalken.